ก่องข้าว

ก่องข้าวและกระติบข้าว เป็นภาชนะในการเก็บอาหารที่ทรงคุณค่า มากด้วยภูมิปัญญา เก็บความร้อนได้ดี ในขณะที่ยอมให้ไอน้ำระเหยออกไปได้ ทำให้ข้าวเหนียวที่บรรจุอยู่ภายในกระติบ หรือก่องข้าวไม่แฉะด้วยไอน้ำ ต่างจากกระติกน้ำแข็ง (ที่ดูเหมือนจะถูกนำมาใช้แทน ก่องข้าว หรือ กระติบข้าว ของพ่อค้าแม่ค้าขายข้าวเหนียวส้มตำในเมืองใหญ่) ที่จำเป็นต้องใช้ผ้าขาวบางรองอีกที ก่อนบรรจุข้าวเหนียว ถึงกระนั้น เม็ดข้าวที่อยู่ชิดรอบขอบกระติกก็ยังคงแฉะอยู่ดี

ภูมิปัญญานี้มีเคล็ดลับอยู่ที่ การสานภาชนะเป็นสองชั้น ชั้นในสุดจะสานด้วยตอกให้มีความห่าง (ช่องว่างระหว่างตอกสาน) เล็กน้อย เพื่อให้ไอน้ำระเหยออกจากข้าวไปสู่ช่องว่างภายในก่อง หรือกระติบข้าวได้ ในขณะที่ชั้นนอกสุดจะสานด้วยตอกที่มีความชิดแน่นหนากว่า เพื่อเก็บกักความร้อนไว้ ไอน้ำที่มีความร้อนอยู่ภายในช่องว่างนี้ จะช่วยทำให้ข้าวเหนียวที่อยู่ภายในกระติบ หรือก่องข้าว ยังคงความร้อนได้อีกนาน โดยเมล็ดข้าวจะไม่มีไอน้ำเกาะ จึงไม่แฉะเหมือนกับการบรรจุในภาชนะพลาสติกยุคใหม่

ในกรณีของกระติบข้าว จะเห็นว่าฝาปิด และตัวกระติบจะมีลักษณะที่เหมือนกัน เพียงแต่มีขนาดที่ต่างกันเล็กน้อย ให้สามารถสวมใส่กันได้พอดี ในส่วนตัวกระติบจะมีฐานรองทำจากก้านตาล ขดเป็นวงกลม มีขนาดเล็กกว่าตัวกระติบเล็กน้อย ยึดด้วยหวายให้ติดกับตัวกระติบ (ปัจจุบันนี้ใช้เชือกไนล่อน เพราะหาง่ายราคาถูกกว่า)

ด้วยเทคนิคการสานจากภูมิปัญญาไทยนี้ ทำให้ผลิตภัณฑ์นี้เป็นที่ยอมรับ และยังคงอยู่ตลอดมา สร้างรายได้ให้กับชุมชนในการสร้างงาน และยังสืบสานความรู้ของการจักสานไว้

ก่องข้าว (ก่องเข้า)

 ชื่อสามัญ  กล่องข้าว

ประวัติความเป็นมา  ข้าวเหนียวเป็นข้าวพันธุ์ดังเดิมเก่าแก่ที่มีในดินแดนประเทศไทยก่อนที่จะมีพันธุ์ข้าวเจ้า  ดังปรากฏว่านักโบราณคดีพบเมล็ดข้าวในก้อนอิฐที่เป็นโบราณสถานเก่าแก่  เช่น  องค์พระประโทน  เป็นต้น  เนื่องจากชาวอีสานนิยมบริโภคข้าวเหนียว  จึงมีการนำข้าวเหนียวที่นึ่งสุกแล้วใส่ภาชนะให้เก็บความร้อนไว้นาน  ๆ  และยังสามารถนำติดตัวไปในที่ต่าง  ๆ  อย่างสะดวก

วัสดุ  อุปกรณ์   มีดังนี้

 - ใบตาลตากแห้ง

 - มีด ,กรรไกร

 - น้ำ

 - เข็ม

วิธีทำ

1 นำใบตาลมาฉีกเป็นก้านและใบออกจากกัน  ตัดหัวและท้ายให้เป็นมุมแหลม

                    2 นำใบตาลมาสานทับกัน  จะใช้ใบตาล 10,12 เส้น แล้วใช้เข็มกลัดกลัดตรมุมทั้ง 4 มุมเพื่อไม่ให้หลุด

                    3 นำสองเส้นตรงกลางมาวางซ้อนกันให้เป็นเหลี่ยม  เพื่อเป็นฐานทั้ง 4 ด้าน

                    4 เอาเข็มที่กลัดออกแล้วสานทับกันขึ้นมา 3-4 ตา 

                    5 สานด้านข้างขึ้นมาให้เป็นรูปสี่เหลี่ยม

                    6ใช้ก้านใบตาลที่แยกไว้มารัดเพื่อเป็นขอบก่องข้าว  แล้วสานย้อนกลับมา จนฐานพอแข็งแรง

                    7 สานฝาโดยใช้วิธีเดียวกับตัวก่องข้าว  แต่มีความสูงน้อยกว่าตัว 1-2 ตา

                    8นำไปตากแดดให้แห้งพอดี เสร็จแล้วสามารถนำมาใช้ได้

           *หมายเหตุ   ในระหว่างที่สานให้พรมน้ำไปด้วย  เพื่อไม่ให้ใบตาลแห้ง




ที่มา : http://www.isangate.com/local/kratib_kao_01.html
           http://www.pongrang.com/web/data/a4/04/ravival.snru.ac.th/pompanya/p-1.html